1-қосымша

Жоба

Үздіксіз білім беру моделі арқылы «Қазақ тілін шетел тілі және екінші тіл ретінде оқыту» әдістемесі негізінде қазақ тілін оқытуға арналған типтік оқу-әдістемелік кешен

Қазақ тілін оқытудың талаптарын анықтайтын ҚР СТ 1926-2009, ҚР СТ 1928-2009, ҚР СТ 1929-2009, ҚР СТ 1925-2009, ҚР СТ 1927-2009 Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттарына сәйкес қазақ тілін оқытуға арналған

ТИПТІК БАҒДАРЛАМА

АСТАНА – 2012

АЛҒЫ СӨЗ

1. Қазақ Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Ұлттық тестілеу орталығы» Республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі «Тіл комитеті» Мемлекеттік мекемесінің тапсырысымен ҚҰРАСТЫРҒАН және ҰСЫНҒАН

2. ПІКІР ЖАЗУШЫЛАР _________________________________________

____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің … оқу-әдістемелік кеңесінің 2012 жылдың «____» ________________ хаттамалық шешімімен БЕКІТІЛГЕН және ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН

4. АЛҒАШҚЫ РЕТ ЕНГІЗІЛДІ

5. Типтік бағдарлама Қазақ тілін оқытудың талаптарын анықтайтын ҚР СТ 1926-2009, ҚР СТ 1928-2009, ҚР СТ 1929-2009, ҚР СТ 1925-2009, ҚР СТ 1927-2009 Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттарына сәйкес құрастырылған

6. ҚАЙТА БАСЫП ШЫҒАРУ МЕРЗІМІ 01.01.2014 ЖЫЛ

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің рұқсатынсыз осы бағдарламаны ресми басылым ретінде толықтай немесе жартылай басып шығаруға, көбейтуге және таратуға болмайды

КІРІСПЕ

Қазақ тілін меңгерудің әр түрлі деңгейлерін сипаттау мен дифференциациялау, сондай-ақ осы деңгейлерді оқытатын сәйкес лингвометодикалық моделін құру – қазақ тілін  өзгетілділерге оқытудың қазіргі теориясы мен практикасындағы  өзекті мәселелердің бірі.

Жалпы тілдерді  оқытып, үйрету мәселесі Еуропа кеңесі жанындағы Білім және мәдени ынтымақтастық комитетінде шетел тілінің коммуникативтік құзыретті моделін негіздеу мен оны меңгерудің деңгейлерін анықтау жұмысы басталғанда, яғни өткен ғасырдың 80-ші жылдары аса өзекті бола түсті.

Бұл жұмыс 1996 жылы Страсбургте қабылданған тілді меңгерудің бағалау өлшемдері мен параметрлері, сондай-ақ оны бағалаудың тестілік технологиясын қолданудың  амалдары берілген «Қазіргі тілдер: зерттеу, оқыту, бағалау. Жалпы Еуропалық құзыреттілік» деген қорытынды құжаттың қабылдануымен аяқталды.

Қазақ тілін екінші тіл ретінде, шетел тілі ретінде оқытатын мамандар тілді меңгеру деңгейлері мен тілдік тестілеудің Еуропалық жүйесін негізге ала отырып, бірқатар жұмыстар атқарды. Бұл жұмыс «Қазақ тілін меңгерудің коммуникативтік тілдік құзыреттіліктері. Жалпы меңгеру» Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттарын, қазақ тілін меңгерудің деңгейлік тақырыптық лексикалық минимумын жариялаумен, тілді меңгеру деңгейлерін бағалау тестілерінің базасын жасап, толықтырумен жалғасып жатыр.

Әдетте бір тілді меңгеру дегеніміз – ғылыми әдебиетте осы тілде әр түрлі коммуникативтік әрекетінің қатысым салаларында (тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери, ғылыми-кәсіби салада) тілдік құзыреттілігі мен сөйлеу қабілетінің қалыптасу дәрежесі.

Қазіргі лингводидактикада тілді меңгерудің бірнеше деңгейлерін бөліп көрсетеді. Шетелдік топтастыруда: 1) Waystage User, 2) Threshold, 3) Independent, 4) Competent, 5) Good User. Ал қазақстандық топтастыруда бес деңгей қабылданған: қарапайым деңгей – А1, базалық деңгей – А2,                 орта деңгей – В1, ортадан жоғары деңгей – В2, жоғары деңгей – С1.

Құрастырылған бағдарлама негізін тілдік материалды ұсынуда ғылымилық, жүйелілік, функционалдылық, концентрлік, минимумдік, бірізділік сияқты лингвистикалық, дидактикалық ұстанымдар құрайды.

Бағдарлама қазақ тілін оқытушыларына, әдіскерлерге, ғылыми ізденушілерге, тіл мамандарына және қазақ тілі оқулығы, оқу құралдары авторларына арналған.

ТҮСІНІКТЕМЕ ХАТ

Осы бағдарлама қазақ тілін оқыту үшін ұсынылады.

Бағдарлама міндеті:

– Қазақстан аумағында білім кеңістігіндегі тұтастықты қамтамасыз ету;

– қазақ тілін оқытудың мазмұнын біріздендіру, жүйелеу;

– тілді оқытуды функционалдық аспектіге негіздеу.

Ұсынылған бағдарлама негізінде қазақ тілін оқыту орталықтары мен  ұйымдары  жұмыс бағдарламасын, оқу-әдістемелік кешендерін дайындай алады.

Бағдарлама негізінде жоғары кәсіби білімді модернизациялау  құжаттарындағы мына мәселелер бар:

– барлық мамандықтар бойынша қазақ тілін меңгеру – кәсіби дайындықтың ажырамас бөлшегі;

– қазақ тілі курсын көп деңгейлі және үздіксіз білім беру аясында ұйымдастыру;

– қазақ тілін оқытуды тіл үйренушінің коммуникативтік, когнитивтік, ақпараттық, әлеуметтік-мәдени, кәсіби, жалпы мәдени құзыреттерін кешенді дамытуға бағыттау.

Аталған бағдарлама коммуникативтік бағытты, мәдени, интеграциялық, педагогикалық, әдістемелік ұстанымдарды ескере отырып, құрылған.

Коммуникативтік бағыт ұстанымы проблемалық тақырыптарды және шығармашылық жаттығуларды, лингвистикалық тапсырмаларды меңгере алуы, қатысымның шынайы жағдаяттарын пайдалана алуы, коммуникация үдерісінде бірден жауап беру біліктілігінің қалыптасуы, әр түрлі жағдаятта шынайы қатысымға психологиялық дайындығының қалыптасуы.

Мәдени ұстаным мен педагогтік ұстаным – курстың тақырыптық аясын тілдік, сөйлеу, елтанымдық материалдарды мұқият таңдаудан, сондай-ақ тіл үйренушінің талабына сәйкес тапсырмалар түрі мен формаларын типтендіру.

Интеграциялық ұстаным – бір мезгілде коммуникативтік, кәсібилік, академиялық, әлеуметтік біліктілігінің дамуы.

Бірізділік емес ұстаным – бір мезгілде ақпаратты алудың әр түрлі көздерін пайдалану, тілдің әр түрлі курстарында бұрын оқыған ақпараттарды жаңа міндеттерді шешу үшін пайдалану, ротациялау. Аталған ұстаным тіл үйренушілердің шынайы тілдік мүмкіндігін ескере отырып, курсты модельдеуді  қамтамасыз етеді: курсты тек қана белгіленген деңгейде меңгеру немесе курстың әр түрлі модульдерін  біріктіру.

Тіл үйренушінің дербестік ұстанымы – курстың құрылымы туралы ақпараттың ашықтығы, тапсырманы орындау талаптары, бақылау мазмұны, жазбаша және ауызша жұмыстың түрлерін бағалау өлшемдері, сондай-ақ жүйені қосымша білім алу үшін пайдалану мүмкіндігі. Аудиториялық, өз бетінше жұмысты ұйымдастыру – оқу еңбегінің нәтижесіне тіл үйренушінің  жеке жауапкершілігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Оқу дербестігі деңгейін көтеруде бақылаудың  балдық-рейтингтік жүйесінің маңызды рөлі бар.

Бағдарламаның құрылымы. Бағдарламада қазақ тілін оқытудың мақсаты мен міндеті, қазақ тілін  меңгеру деңгейі; қазақ тілін іскери қатысымда, академиялық және кәсіби мақсатта, жалпы оқудың арақатысы; курстың мазмұны мен құрылымы, әр түрлі қатысым салаларында қазақ тілін қолдану үшін қажетті дағды мен сөйлеу және тілдік  біліктілігін меңгерудің талаптары анықталған; ағымдық, аралық, қорытынды бақылауды ұйымдастыру бойынша ұсыныстар белгіленген.

Аталған бағдарлама:

– курстың барынша ашықтығын;

– топтар мен жеке тіл үйренуші үшін білім траекториясын жоспарлауды;

– қазақ тілін тереңдетіп оқуға ынталандыруды (өз бетінше жұмыс жасау, қосымша білім беру бағдарламасы, қосымша білім беру қызметі арқылы) қамтамасыз етеді.

ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ

Мақсаты: Тіл үйренушінің білім берудің алдыңғы сатысында жеткен қазақ тілін меңгерудің бастапқы деңгейінен көтеру және әлеуметтік коммуникативтік міндеттерді әр түрлі тұрмыстық, мәдени, кәсіби және ғылыми қызмет қатысымында коммуникативтік құзыреттілігін қажетті деңгейін меңгеру.

Міндеттері:

– өз бетінше білім алу қабілетін дамыту;

– когнитивтік, зерттеу біліктілігін қалыптастыру;

– ақпараттық мәдениетін дамыту;

– ой-өрісін кеңейту және тіл үйренушінің жалпы мәдениетін көтеру.

ОҚЫТУДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Оқу материалын меңгеру үшін әр деңгейге кемінде 100-120 оқу сағаты ұсынылады. Деңгейлер бойынша көрсетілген сағаттар міндетті емес, ұсынылған сағаттар саланың  спецификасын ескере отырып, өзгертілуіне де болады.

Оқу қатысымының тақырыптары барлық деңгейлер үшін бірдей, бұл білім кеңістігінің тұтастығын қамтамасыз етеді. Әрбір деңгей үшін оқу қатысымына бөлінген проблематика жеке-жеке берілген, бұл оқылатын  материалдың көлемі, коммуникативтік, когнитивтік күрделілігі және мазмұнын анықтайды. Сөйлеу әрекетінің барлық түріндегі типтік жағдаяттар әрбір деңгейде қазақ тілін оқыту мазмұнын барынша нақтылауға мүмкіндік береді.

ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ МАЗМҰНЫ

Коммуникативтік құзыретке тілдік, сөз сөйлеу, әлеуметтік-мәдени және құзыреттіліктердің басқа түрі де жатады. Аталған бағдарламада сөйлеу құзыреті оқу танымдықпен, әлеуметтік, мәдени құзыретпен бірге кестеде көрсетілген, ал тілдік құзырет компенсаторлықпен бірге одан кейін беріледі.

Бағдарлама екі бөлімнен: коммуникативтік құзырет, тілдік құзырет және қосымшалардан тұрады.

ӘЛЕУМЕТТІК-МӘДЕНИ, КҮНДЕЛІКТІ ҚАТЫСЫМ САЛАСЫНДАҒЫ КОММУНИКАТИВТІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІК МАЗМҰНЫ

1. Коммуникативтік міндет пен оларды меңгерту амалдары. Нақты коммуникативтік міндеттерді шешу процесінде тіл үйренуші қазақ тілі нормаларына сәйкес, коммуникативтік бағдарлама мен сөйлеу интенцияларын білуге тиісті.
Мазмұны	Деңгейге сәйкестігі
Әңгімелесушімен коммуникативтік байланысқа түсіп, оны қолдауға бағытталған байланыс орнату интенциялары	Сөйлеу интенциялары:	1. Коммуникацияға түсу (көшеде, жұмыста, кеңседе, ЖОО-да, дүкенде, қоғамдық көлікте және т.б.)	А1
2. Біреумен танысу: а) өзі танысу; ә) біреу арқылы танысу; б) ресми таныстыру. Танысу формаларының берілуі.	А1, А2
3. Әңгімелесушінің әлеуметтік рөліне және сөйлеу этикетіне сәйкес сәлемдесу, қоштасу түрлерінің берілуі.	А1, А2
4. Қаратпа түрлерінің (атын, аты жөнін айту, жеке қатысымдағы қаратпалар) берілуі.	А1
5. Хаттардағы, іскери корреспонденциялардағы қаратпалар формасының берілуі.	В1
6. Топқа айтылған қаратпалардың берілуі.	А2
7. Таныс емес адамға айтылған қаратпа формаларының берілуі.	А2
8. Бір нәрсені жүзеге асыру үшін, бір нәрсені беру үшін өтінішпен, сұрақпен сәлемдесумен қайта сұраумен айтылған қаратпалардың берілуі.	В1
9. Телефон арқылы байланысқа шығу және қаратпа формалары.	А2
10. Көрсетілген қызметке алғысын білдіру құрылымдары (ресми, ресми емес қатысым).	А2, В1, В2
11. Кешірім сұрау формаларының берілуі.	А1, А2, В1
12. Қатысымды бастау, жалғастыру, аяқтау формалары.	А1, А2, В1
13. Әңгімелесушіні жақсы түсіну үшін назарын аудару, қайталауға, толықтыруға, түсіндіруге өтініш білдіру, қайта сұрау, есіне салудың берілуі.	А1, А2, В1
14. Біреуді бір мерекемен (туған күні, мереке, мерей той, қоныс той, сәбидің дүниеге келуі, емтиханды жақсы тапсыру, аттестациядан өту, марапатталу, диплом алу және т.б) құттықтаудың берілуі.	А1, А2, В1
15. Жағдаятқа және сөйлеу этикетіне сәйкес тілек айтудың берілуі (Бата беру, көңіл айту, көңіл сұрау).	В1, В2
Әңгімелесушіге коммуникативтік ықпал жасауға бағытталған акционалды регуляциялық интенциялар	Сөйлеу интенциялары:	1. Әртүрлі ситуацияда бір нәрсені беруге, бір нәрсені жүзеге асыруға өтініш білдірудің берілуі.	А1, А2, В1
2. Әңгімелесушіні сөйлеу этикеті нормаларына сәйкес әр түрлі ситуациядағы вербальды, бейвербальды әрекеттерді жүзеге асыруға түрткі болу, тыйым салу формасының берілуі.	А1, А2, В1, В2
3. Біреуді бір жаққа шақыру формаларының берілуі (ресми, ресми емес).	А1, А2, В1
4. Біреуге бір нәрсе туралы есіне  түсіру формаларының берілуі.	А1, А2, В1
5. Бір нәрсе және т.б. туралы келісімділіктің берілуі (ресми, ресми емес).	А1, А2, В1, В2, С1
6. Кеңес, ұсыныс, талап, бұйрықтың әртүрлі формада және әр түрлі ситуацияда берілуі (ресми, ресми емес).	А1, А2, В1, В2, С1
7. Бір нәрсені өз бетінше, әңгімелесушімен бірге немесе басқа адамдармен бірігіп істеуге тілектің, ниеттің берілуі.	А1, А2
8. Әңгімелесушінің тілек қалауын, ниетін анықтау.	А1, А2
9. Бір нәрсені алуға, жасауға, рұқсат сұрау үшін қаратпалар формасының  берілуі; қатысым жағдаятына және сөйлеу этикетіне сәйкес тыйым салудың берілуі.	А1, А2
10. Мүлдем тыйым салудың, алдын ала ескерте тыйым салудың, сыпайы тыйым салу формаларының берілуі.	А1, А2, В1
Бағалау эмоциялық интенциялар (іс қимылға, оқиғаға, затқа, адамдарға эмоциялық қатынасының, және көзқарасының, бағалауының берілуі)	Сөйлеу интенциялары:	1. Адамға, затқа, фактіге, оқиғаға жеке пікірінің берілуі, қатысым жағдаятына және сөйлеу этикетіне сәйкес бір нәрсені, біреуді бағалау бағасы.	А1, А2, В1, В2, С1
2. Бір нәрсенің артықшылығын айтудың берілуі.	А1, А2
3. Кез келген жақтан келіп түскен жаңа ақпаратқа қызығушылықтың берілуі.	В1, В2, С1
4. Болжамның берілуі, оны растау немесе жоққа шығару.	А2, В1, В2
5. Сенімділік, сенімсіздік, күдіктің берілуі.	В1, В2
6. Келісімнің/келіспеушіліктің берілуі: а) өтінішке/жауаптың келісімі/келіспеуі; б) басқа біреудің пікірімен, көзқарасымен, келісу/келіспеудің берілуі.	А2, В1
7. Естігені, оқығаны, көргені бойынша мәліметі болуы, болмауының берілуі	А2, В1, В2, С1
8. Эмоциялық қатынастың берілуі (қуаныштың берілуі, таң қалудың, қанағаттану, қанағаттанбаудың, өкініштің, жаны ашудың, ниет білдіру, көңіл айту, көңіл білдірудің берілуі, масаттанудың берілуі, біреуге қатысты кінәлау, сөгудің, айыптаудың және т.б. берілуі).	А1, А2, В1, В2, С1
Коммуникативтік ақпараттық және ақпараттық дискриптивтік интенциялар	Сөйлеу интенциялары:	1. Адам, зат, факт, оқиға, іс-әрекет туралы нақты ақпаратты бере алу, ала алуы; біліктілік: оған сұрақ немесе жауап бере алуы; заттың бар екендігін немесе жоқ екендігін, санын, сапасын, кімге тиесілі екендігін сұрай алуы, әрекет туралы, оның уақытын, орнын, себебін, немесе әрекеттің, оқиғаның мақсатын сұрай алуы; мүмкіндік туралы, қалауын, қажеттілігін, ықтималдылығын, әрекеттің мүмкін еместігін білдіруі.	А1, А2, В1, В2, С1
2. Әңгіме болып отырған нақты заттарды, жағдаятты, оқиға, персонаждарды сипаттай алуы.	А1, А2, В1, В2, С1
3. Әңгімелесушіден оны жақсырақ түсіну мақсатында сұрау арқылы, қайта сұрау арқылы қажетті мәліметті алу.	А2, В1
4. Әңгіме болып отырған ақпаратты түсіндіру, түсінік беру, мәлімет беру толықтыру, нақтылау, жинақтау, талдау.	В1, В2, С1
5. Пікірталасқа, әңгімеге қатысу, ондағы мәселелерді анықтау, жеке көзқарасында қалу, өз позициясында тұру.	В1, В2, С1
6. Қажетті кәсіби ақпаратты барабар түсініп, оның мазмұнын ауызша да, жазбаша да баяндай алуы. Кәсіби және ғылыми сипаттағы коммуникацияға түсе алуы. Әңгімелесушімен байланыс орната алу, оның әңгімесін парапар түсіну, нақтылау сұрақтарын қоя алу, қайта сұрау, бір нәрсені қайталау үшін, қайта түсіндіру үшін, толықтыру үшін, нақтылау үшін, түзету үшін өтініш жасай алу. Қабылдаған ақпаратына баға бере алу, автордың көзқарасына келісу, келіспеуін білдіру, қарсы аргумент бере алу. Өзінің көзқарасын  баяндай, түсіндіре алу, нақтылай алу, өз сөзінің кейбір бөліктерін нақтылай алу. Әңгімелесушіден  бір фактілер туралы пікірін, құбылыстар мен оқиға туралы бағалауын сұрай алу. Бір мәселелер туралы қызығушылығын, күдігін, сенімділігін, қажеттілігін білдіре алуы. Әңгімелесушіге түсінгенін, түсінбегенін білдіру, оппонент аргументеріне сүйену, немесе одан бас тартып, өз дәлелдері мен аргумент негіздемелерін айту; Ғылыми пікір таластың қорытындыларын келтіру, қорытынды жасау. Әр түрлі жанрларда жазбаша сөйлеу: жоспар, конспект, аннотация, әр түрлі типтегі реферат жазу, рецензия, курс жұмысы, диплом жұмысы, баяндама, ғылыми негіздеме жазу.	С1
Тіл үйренуші білуге тиісті сөйлеу этикеттері		1. Танысу кезіндегі қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары.	А1
2. Кездескенде, қоштасқанда, қаратпаларда қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары.	А1
3. Алғыс айту, кешірім сұрау кезінде қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А1
4. Өтініш айтқанда қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А1
5. Кеңес беру кезінде қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А1, А2
6. Шақыру кезінде қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А1
7. Құттықтау кезінде қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А1
8. Сенімсіздік, таңданыс, сенбеушілік, күдіктену кезінде қолданылатын сөйлеу этикетінің формалары	А2
2. Коммуникативтік жағдаяттар
Аталған деңгейлерде тіл үйренуші қатысымның әлеуметтік және коммуникативтік жағдаяттарында өзінің коммуникативтік интенцияларын пайдалана алуы тиіс		1. Әртүрлі әкімшілік қызметтерде (кеңседе, мекеме дирекциясында, өндірісте, құжаттарды рәсімдеу үшін, виза алу үшін елшілікте, консулдықта, студент қалашығында, ректоратта, министрлікте және т.б).	А1, А2, В1, В2
2. Қоғамдық орындарда: қонақүйде, жатақханада; дүкенде, кассада, базарда; аэропортта, вокзалда; поштада, сөйлесу пунктінде; банкте, валюта айырбастау пунктінде, салық инспекциясында, мемлекеттік автоинспекцияда; сағат жөндеу, аяқкиім жөндеу, телерадио аппараттар, киім тігу, химиялық тазалау шеберханаларында; асхана, буфет, дәмханада, мейрамханаларда; кітапхана, оқу залында; жұмыста, сабақта, курстарда; қалада, көшеде, транспортта; театрда, кинотеатрда, мұражайда, көрмеде, экскурсияда; емханада, дәріханада.	А1, А2
3. Телефонмен сөйлесу кезінде.	А1, А2, В1, В2
4. Оқу саласы. Кәсіби сала.	С1
3. Қатысым тақырыптары
Аталған деңгейлерде тіл үйренуші ұсынылған тақырыптар аясында ауызша және жазбаша қатысымды жүзеге асыра алулары тиіс		1. Өмірбаян (өзі туралы әңгіме, балалық шақ, мектептегі оқу, жұмыс, қызығушылықтары, ресми өмірбаяны, досы, таныстары, туыстары туралы әңгіме, олардың сыртқы келбеттері туралы сипаттама).	А1, А2, В1
2. Отбасы (отбасы туралы әңгіме, отбасының тұратын жері, отбасы жағдайы, материалдық қамтамасыз етілуі, жұмыс, отбасының қызығушылығы, олардың сыртқы сипаттамасы).	А1, А2
3. Оқу, жұмыс (жұмыс, оқу орны, мамандақ таңдау, таңдау мотивациялары).	А1, А2, В1
4. Қазіргі әлемдегі шет тілдері, олардың адам өміріндегі рөлі, маңызы, қазақ тілін оқу.	В1, В2
5. Қазақстандағы білім беру жүйесі, мектептегі білім беру жүйесі, жоғары оқу орындағы білім беру жүйесі;	В1, В2
6. Жұмыс күні, бос уақыт, демалыс, каникулдар, қызығушылық (спорт, музыка, театр, бейнелеу өнері, саяхаттар).	А1, А2, В1
7. Елдер, қалалар, адамдар; география, табиғат, елдің мәдениеті мен тарихы; елдің экономикасы мен мемлекеттік саяси құрылымы. Ел астанасы, қаланың жалпы сипаттамасы, мәселелері (тұрғын үй, көлік, экология және т.б.).	А2, В1, В2
8. Адамдардың, халықтың, қоғамның өмірі; дәстүрлер, салттар, ұлттық мерекелер;	В1, В2
9 Денсаулық. Денсаулық сақтау жүйесі;	А2, В1, В2
10. Жыл мезгілдері, ауа райы, климат;	А1, А2
11. Мәдениет пен ғылымдағы белгілі адамдар;	В1, В2
12. Экология. Экологиялық мәселелер. Айналадағы ортаны, табиғатты, адамды қорғау.	В1, В2
		13. Ер азамат, әйел адам, отбасыдағы әйел рөлі.Мәдениет пен ғылымның белгілі адамдары. Қайталанбас студенттік өмір. Жастар мәселесі. Адам және қоғам. Адам және саясат. Мемлекеттік және саяси қоғам қайраткерлері. Олардың қайраткерлігін бағалау. Адам және экономика. Экономика және қоғам өміріндегі бағасы. Адам және ғылым.  Ғалым және қоғам. Ғылым және қоғам. Ғылым әлемі және техника. ХХ ғасырдағы ашылулар, жаңалықтар. Ғылым мен мәдениеттің белгілі  қайраткерлері. Адам және өнер, Өнер және қоғам.          Адамның рухани және эстетикалық дамуы. Адам және табиғат. Ғаламдық экология: экологиялық мәселелер. Айналадағы ортаны қорғау, табиғатты сақтаудың ұлттық, мемлекеттік бағдарламалары. Жер біздің ортақ үйіміз. Қазіргі ғаламдық мәселелер. Жерден тыс өркениеттер. Гипотезалар, болжамдар.	В2
14. Кәсіби сала (ғылым, медицина т.б.) және қоғам. Кәсіби саланың негізгі бөлімдері, мақсаттары, міндеттері. Кәсіби саланың қолданбалы, теориялық аспектілері. Аппараттардың, механизмдердің сипаттамалары, Фактілердің, құбылыстардың, оқиғалардың, процестердің сипаттамалары, бағасы. Процесс, тәжірибе, эксперименттердің сипаттамасы. Кәсіби саланы дамытуға үлес қосқан белгілі қайраткерлер. Дискуссия, оның мақсаты, міндеті. Аргумент, қарсы аргумент. Қорытынды және бағалау.	С1
4. Сөйлеу әрекеттерінің негізгі түрлерін меңгеру
		1 Тыңдалым	А1, А2, В1, В2, С1
2. Оқылым
3. Жазылым
4. Сөйлесім
Монологтік сөз
Диалогтік сөз
Тіл үйренуші білуге тиісті сөйлеу актілерінің типтері	Сөйлеу актілері:	1. Ақпараттандыру, хабарлама, түсіндіру, нақтылау, нұсқаулық беру.	А2, В1, В2
2. Өтініш, көндіру, тыңдату, ұқтыру, бірлескен іс-әрекетке түрткі болу, шақыру.	А2, В1, В2
3. Кеңес, ұсыныс, ұсыным, сақтандыру.	В1, В2, С1
4. Бұйыру, талап ету, рұқсат беру, тыйым салу.
5. Қарсылық, бас тарту, түзету, қолдау, мақтау, комплимент, айыптау, ескерту, сөгіс.
6.Келісім, растау, түзетумен келісу, күдік, уәде беру, міндеттеме, қорытынды, толықтыру.
7. Әрекетке қатысын білдіру, сенімділік, қажеттілік, мүмкіндік/мүмкін еместік, белгісіздік, мақсаттық/жөнсіздік.
8. Фактіге эмоциялық қатысын білдіру: таңдану, өкіну, разы болмау, әрекетке ниет білдіру, ренжу.
Диалогтерге, әңгімелесулерге қатысу үшін тіл үйренуші білуге тиісті интенция типтері		1. Коммуникацияға қосылу.	А1, А2, В1, В2, С1
2. Формальді қатысым.
3. Пікірталас, әңгіменің басы.
4. Тақырыпты өзгерту, ақпаратты толықтыру.
5. Жауап беруге дайын еместігі.
6. Жауап беруден жалтару, қашқалақтау.
7. Келісім, сенімділік.
8. Келіспеу, сенімсіздік.
9. Ескерту, ақпараттың дұрыстығын, дәлдігін анықтау.
10. Қайта сұрау.
11. Күдік, сенімсіздік, белгісіздік, болжам.
12. Көңілі қалу, түсінбестік.
13. Таңдану, аң таң болу.
14. Талғаусыздық (маған бәрібір, маған мұның қатысы жоқ деушілік).
15. Бағалау.
16. Әңгімелесушінің сөзін белсендіру.
17. Әңгімелесушінің сөзін бөлу.
18. Шарт, шектеу.
19. Әңгімелесушінің көңіл күйіне қарай ескерту беру, оның сөзінің ерекшелігі мен физикалық қалып күйі.
20. Еске сақтауы мен сөзін сипаттау.
21. Алдыңғы ақпаратпен байланыс.
22. Ақпараттың бірізділік тәртібі.
23. Пікірі, көзқарасы.
24. Ойын білдіру амалдары.
25. Қорытындылай алу.
26. Коммуникациядан шығу.
Тіл үйренуші білуге тиісті диалог типтері		1. Ақпараттық диалог.	А1, А2, В1, В2, С1
2. Сюжетті диалог.
3. Унисон диалог. Унисон диалог сұлбасы. Стимул – растау – реакция – қосылу, толықтыру Мысалы: – Ол тамаша педагог. – Сөзсіз. Керемет талантты.
4. Күрделі емес, полемикалық диалог Диалог сұлбасы: реплика стимул – растау, реплика реакция – теріске шығару, ақтау.
5. Нақтылау диалогы.
6. Эмоциялы бас тарту диалогы.
7. Сұрақ-жауап диалогі.
8. Қарсы сұрақты диалог.

МІНДЕТТІ ТІЛДІК ҚҰЗЫРЕТ КОМПОНЕНТІНІҢ МАЗМҰНЫ

Тіл білімінің салалары	Грамматикалық тақырыптар	Деңгейлер
Фонетика	Қазақ тіліне тән дыбыстар (Ә, Ө, І,  Ү, Ұ, Ғ, Қ, Ң ).  Дауысты және дауыссыз дыбыстар. Дауысты дыбыстардың жіктелуі. Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі. Дыбыс үндестігі.	А1
Морфология	Сөз таптары. Зат есім. – зат есімнің көптелуі; – зат есімнің тәуелдік мағына білдіруі; – зат есімнің жақтық мағына білдіруі; – зат есімнің септелуі. Септіктердің негізгі мағыналары: Атау септігі – қимылдың иесі (Жамбыл қонаққа келді.); – мамандық иесі (Ағам – дәрігер.); – есім баяндауыштың иесі (Ол – танымал ақын.). Ілік септігі – меншікті заттың иесі (Ақанның әні.); – туыстық қарым-қатынас (Баланың апасы.); – органикалық, табиғи меншіктілік (Таудың басы.); – сапалық меншіктілік (Қыздың сұлуы.). Барыс септігі – іс-қимылдың бағыты (Әсел қалаға кетті.); – қимылдың мақсаты (Ол оқуға келді.); – заттың кімге, неге арналғандығы (Хатты досыма табыста). Табыс септігі – қимылдың нысаны (объектісі) (Кітапты қазір оқы.). Табыс септігінің нөлдік формасы (Қазір кітап оқы.). Жатыс септігі – қимылдың жасалу орны (Түстен кейін кітапханада болдым.); – қимылдың жасалу мезгілі (Сегізде сабақ басталады.); – қимылдың мекені (Концерт Республика Сарайында өтіп жатыр.). Шығыс септігі – қимыл-әрекеттің басталу орны (Таңертең үйден шықтым.); – қимылдың басталу мезгілі (Жаңбыр түннен басталды.); – қимылдың себебі (Кәрі ағаш қатты желден құлады.). Көмектес септігі – қимылдың құралы (Қаламмен жазды.); – қимылдың тәсілі, амалы (Көзбен көрмей, босқа сөйлеме.); – қимылдың мекені (Тас жолмен жүрді.); – қимылдың мезгілі (Күнімен, түнімен жүрді.). Қосымшалардың орын тәртібі. Сын есім. Сын есімнің орын тәртібі. Сан есім. Зат есімдер мен сан есімдердің байланысы. Есімдіктер. Есімдіктердің қолданылуы. Етістіктер. Етістіктің шақ категориясы. Үстеу. Үстеудің негізгі мағыналық топтары. Шылау. Шылаудың қолданылу ерекшеліктері.
Синтаксис	Сөз тіркесі. Жай сөйлем. Жай сөйлем түрлері. Құрмалас сөйлем. Сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі. Қазақ тілі сөйлемдеріндегі баяндауыштың сөйлем соңында тұру заңдылығы.
Лексика	Антоним. Сөз таптарына қатысты сөздік қор. 800 лексикалық бірлік.

Фонетика	Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс дыбыстау (Ә, Ө, І, Ү, Ұ, Ғ, Қ, Ң ). Дыбыс үндестігі. Дыбыс үндестігіне бағынбайтын қосымшалар.	А2
Морфология	Зат есім. Жанды және жансыз, жалпы және жалқы зат есімдер. Олардың қолданылуы. Көптік жалғауының қолданылуы. Септіктердің негізгі мағыналары: Атау септігі белсенді әрекет иесі (Дулат теледидар көріп отыр.);жақ (зат) атауы (Бұл – Айжан. Мынау – кітап.);қаратпада тұлға сипаты (Дастан, қайда барасың?);бағалауыштық белгі иесі (Бақыт – дәрігер.);факт, оқиға (Ертең – сайлау.);заттың бар, жоқ екендігі (Қалада жақсы театр бар.);иеліктегі затты білдіреді (Менің кітабым бар.);жақ, зат идентификациясы (Менің атым Салтанат.);қажетті зат (Дүкеннің аты «Заңғар».);уақыттық кезеңдегі әрекет иесі (Сабақ сағат екіде басталады.);уақыттық кезең (Бүгін жұма.);субъектінің физикалық, эмоциялық қалып-күйі (Баланың ыстығы бар);іс-әрекет субъектісі (Әкем жазып отыр.). Ілік септігі бір нәрсе тиесілі жақ тұлға (Дастанның машинасы бар.);зат/жақ анықтамасы (Мынау ағамның үйі);бүтіннің бөлшегі (Мынау қаланың орталығы. Романның бірінші тарауы.);жыл мезгіліндегі ай және жыл (Бұл 1986-ші жылдың 16 желтоқсанында болған.);әрекет немесе оқиға (Бүгін 2008  жылдың 15 желтоқсаны.);анықтауыш (Бұл қазақ тілінің оқулығы.). Барыс септігі әрекет мекені (Күнде әкеме хабарласамын.);бір қалып күйді басынан өткеруші жақ, тұлға (Дастанға футбол ұнайды.);адресат (Мамыровқа, жас ақынға.);жақ, тарап қозғалыс (Ертең ректорға кіремін.);мақсаты ретінде (Кешке шешеме барамын.);қозғалыс бағыты (Таңертең университетке барамын.);қозғалыстың аяқталу нүктесі (Театрға дейін қалай баруға болады?). Жатыс септігі мекенді білдіру (Мен емтиханда болдым.);әрекет мезгілі, уақыты (Түске дейін келді. Уақытында келді.);әрекет мезгілі, уақыты (жалғасымы, қайталанымы) (Біз жыл сайын кездесеміз. Мен сені апта бойы көрмедім.);мезгіл (сағат, күн, уақыт, апта) (Сәрсенбіде сабақ болмайды.). Табыс септігі әрекет объектісі (Айжан кітап сатып алды);сөз, ой объектісі (Отбасым туралы жиі ойлаймын.). Шығыс септігі қозғалыстың шығу нүктесі (Мен университеттен келдім.);байланыс құралы (Мына фильмді теледидардан көрдім.);жақ, тұлғаның тегі қайдан екендігі, кейде заттың қайдан екендігі (Сіз оңтүстіктен сияқтысыз. Иә, Таразданмын.). Көмектес септігі транзитивтік (Шөлмен, таумен жүрдік.);темпоратив (Күнде де, түнде де жұмыс істеді);инструментив  (Соңғы гранатамен қалды.);медиатив (қимыл-әрекет тәсілі) (Бірлескен күшпен жеңдік.);қозғалыс  құралы (Пойызбен, автобуспен жол жүреді.). Сын есім. Сын есімнің шырайлары: жай шырай;күшейтпелі шырай;асырмалы шырай;салыстырмалы шырай. Сан есім. Сан есімдердің түрлері, олардың қолданылуы. Есімдіктер. Есімдіктердің септелуі. Етістіктер.  Болымды және болымсыз етістіктер. Үстеу. Үстеудің негізгі мағыналық топтары. Олардың қолданылу ерекшеліктері. Одағай. Көңіл күй одағайлары. Қаратпа сөз.
Синтаксис	Жай сөйлем. Жай сөйлем түрлері. Құрмалас сөйлем. Сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі. Сөйлемдерде логикалық, мағыналық қатынасты білдіру амалдары.
Лексика	Антоним. Синоним. Олардың қолданылу ерекшеліктері. Сөз таптарына қатысты сөздік қор. 1500 лексикалық бірлік.

Фонетика	Дыбыстар тіркесі. Сөз, буын, үндестік заңы. Прогрессивті ассимиляция. Регрессивті ассимиляция.	В1
Морфология	Негізгі түбір, туынды түбір, жалғау, жұрнақ. Негізгі сөзжасам модельдері. Зат есім. Септіктердің қолданылуы, мағынасы: Атау септігі номинатив (атауларда) (тақырып атауында, этикеткаларда) (Орфографиялық сөздік);идентификациялық модельдерде предикат ретінде (Бұл – орфографиялық сөздік иесі.);предикативтік белгінің иесі (субъективті) а) акционалдық белгі (Әкем жазып отыр.); ә) ситуациялық белгі иесі (Әкем ұйықтап жатыр.); б) квалитативтік белгі иесі (Әкем шыдамады.); в) квалитативтік бағалау белгі иесі (Итбалық – сүтқоректі.); қаратпаларда (Туған жер, саған рақмет.);айналадағы ортаны сипаттайтын модельдерде (Дала. Аяз. Жел.). Ілік септігі заттың біреуге тәуелділігін білдіреді: (поссесив) (Мынау ағамның үйі)заттың (жақ, тарап) анықтамасы (Ақан серінің Құлагері.)бүтіннің бөлшегі (Мынау – қаланың орталығы.). Барыс септігі адресат (тақырыптарда, адрестерде) (Анаға сәлем.);модельді құрылымдарда субъект Посессор (Құрылысқа жақсы мамандар жетпейді.);тиесілі, жатады сияқты етістіктермен келген құрылымда барыс септігі – субъект посессор (Осы жолы мен сізге көмекші бола алмаймын.);Генетикалық ұқсатуды білдіреді (шектеулі) (Әкесіне ұқсайды, жоқ атасына ұқсайды.;)квалитативтік субъект (Оған балаға тән аңғалдық жарасады.);экспрессивті-модальдық құрылым-дарда мүмкін (потенциал) субъекті (Жақсылыққа жақсылық – әр кісінің ісі.);салыстыру, ұқсату мәнінде (зат пен құбылыс арасындағы сәйкестік қатынасын, себептілік қатынасты (Бала үлкендерге еліктейді.); Табыс септігі іс-қимылдың объектісін білдіреді (Кітап оқыдым. Мына кітапты саған алдым.). Жатыс септігі мекенді білдіреді (Алматыда тұрамын.);мезгілді білдіреді (Сәрсенбіде келемін.);табиғи немесе қоғамдық құбылыстарды білдіреді (Жаңбыр алдында.);жас кезеңі локатив (Отыз бесінде елге танымал әнші болды.). Шығыс септігі әрекеттің қимылдың қай жерден басталғанын білдіру (Үйден келдім.);салыстыру мағынасын білдіреді (Бетегеден биік жусаннан аласа.);заттың не нәрседен істелгенін білдіру, кісінің тегін білдіру (Кірпіштен жасалған.). Көмектес септігі іс-қимылдың қандай құралмен атқарылғанын білдіру (Пышақпен кесті.);іс-қимылдың амалын білдіру (Шыдамдылықпен жеңді, ынтасымен істеді.);іс-қимылға ортақ субъектіні білдіру (Әкесімен ақылдасты.). Сын есім.  Сапалық және қатыстық сын есімдер.. Сан есім. Сан есімдердің түрлері, олардың қолданылуы. Есімдіктер. Септелген есімдіктердің  қолданылуы. Етістіктер. Етістіктің рай категориясы. Тұйық етістік Үстеу. Үстеудің мағыналық топтары: мезгіл, мекен, мөлшер, қимыл-сын, топтау, мақсат, себеп-салдар үстеулері. Демеуліктер, жалғаулықтар, септеуліктер Модаль сөз.
Синтаксис	Сөйлемдегі субъект және предикат туралы ұғымдар. Сөз таптарының сөйлемде атқаратын қызметтері. Төл сөз. Төлеу сөз. Монолог. Диалог. Полилог.
Лексика	Антоним. Синоним. Омоним. Олардың қолданылу ерекшеліктері. Еркін және тұрақты тіркестер. Сөз таптарына қатысты сөздік қор. 2300 лексикалық бірлік.

Фонетика	Қазақ тілінің негізгі фонетикалық, интонациялық нормасын меңгеру.	В2
Морфология	Сөздердің құрамы. Түбір мен қосымша. Зат есім. Зат есімнің лексика-грамматикалық топтары (жалқы есім, жалпы есім, оқиғалық атаулар, белгі атаулары, заттық атаулар, дерексіз ұғым атаулары), септіктер. Атау септігі Заттың, тұлғаның қосымша атауы (Доцент Исаев жұмыста.); Ілік септігі Субъектіні толықтыру (Менің атам келді.);Объектіні толықтыру (Кітаптың мұқабасы тозған.); Барыс септігі Заттың кімге тиесілігін, іс-қимылдың иесін білдіреді (Бұл маған берілген баға.)Іс-әрекет объектісін білдіреді (Үйге тез қайтуым керек.)Әрекет мезгілінің қайталамалылығынбілдіреді (Жексенбіге қарай адамдар демалуды ойлайды.) Табыс септігі Тұлғаның қалып-күй субъектісі ретінде (Адамды ісіне қарап бағалау керек.);Сан, мөлшер (Білімді мыңды жығады.);Әрекет мезгілі (Бір жылды артқа тастап, Елге оралды, тағы да сағынышым.);Қозғалыс бағыты (Асан Қайғы желмаясына мініп, Жерұйықты іздеп шықты.); Жатыс септігі іс-әрекет объектісі (Ол зауытта жұмыс істейді.)іс-әрекет амалы  (Ол күні бойы көтеріңкі көңілде жүрді.);іс-әрекет уақыты (Жазда демалысқа шығамыз.);іс-әрекет мекенжайы (Үй алдында кемпір мен шал отыр екен.); Шығыс септігі іс-әрекет объектісі (Мектептен келемін.);іс-әрекет мезгілі (Күзден бастап жұмысқа кірісеміз.);іс-әрекет сипаты (Шалқасынан түсті.). Көмектес септігі іс-әрекет сипаты (Жауды табандылықпен жеңдік.);іс-әрекет мезгілі (Таң атысымен суыт жүріп кетті.);бірлескен іс-әрекет объектісі (Әкеммен кеңестім.); Сын есім. Сын есімдердің контекстік қолданылуы. Сан есім. Сан есімдердің түрлері, олардың қолданылуы. Есімдіктер. Есімдіктердің септелуі. Етістіктер. Етіс. Көсемше. Есімше. Үстеу.  Үстеудің мағыналық топтары: мезгіл, мекен, мөлшер, қимыл-сын, топтау, мақсат, себеп-салдар үстеулері. Демеуліктер, жалғаулықтар, септеуліктер. Еліктеу.
Синтаксис	Төл сөзді төлеу сөзге, төлеу сөзді төл сөзге айналдыру амалдары. Төл сөз және автор сөзі. Сөйлемнің логикалық байланысын қамтамасыз ететін құралдар Сөйлемдер арасындағы себеп-салдарлық қатынастар. Объектілік қатынастың берілуі. Анықтауыштық қатынастың берілуі Пысықтауыштық қатынастың берілуі. Кеңістіктік қатынастың берілуі. Мезгілдік қатынастың берілуі Себеп-салдарлық қатынастың берілуі. Мақсат мәнді құрылымның берілуі. Шарт мәнді құрылымның берілуі. Қарсылықты мәнді құрылымның берілуі. Анықтауыштық-пысықтауыштық қатынастың берілуі( Ол шығарманы қатесіз жазды). Ол күле жауап берді).
Лексика	Сөздердің тура және ауыспалы мағыналары. Полисемия. 4000 лексикалық бірлік.

Фонетика	Орфографиялық және орфоэпиялық нормалар. Үндестік заңына сәйкес жалғаулар мен қосымшалар. Дауысты және дауыссыз дыбыстар. Төл дыбыстар. Қазақ тіліндегі төл дыбыстарды айта алуы, жаза алуы, тыңдап, қабылдай алуы. Орфография нормаларын меңгеруі. Үндестік заңына сәйкес жалғаулар мен қосымшаларды дұрыс жалғай білуі.	С1
Морфология	Есім сөздер мен етістік сөздердің негізгі құрамы Мезгілді, мекенді, қимылдың сынын білдіретін сөздердің қолданылуы. Адамды өзіне қаратуда қолданылатын сөз формалары. Көңіл күйді жеткізуде қолданылатын сөз орамдары Сынды білдіретін сөздердің белсенді түрлері Тілдегі қызметтеріне қарай септік жалғаулардың қолданылуы. Сандық ұғымды білдіретін сөздерді түрлендіру. Модаль етістіктердің қолданысы, болымды, болымсыз формалары.
Синтаксис	Сөйлемнің логикалық және мағыналық байланысы. Сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі. Жай сөйлем түрлерін қолдануы: сөйлем ішіндегі сөздердің орын тәртібін, жақтық байланысты орындай алуы, өзара өзіне дейінгі және кейінгі сөйлемдермен байланыстыра білуі негізге алынады. Ақпарат беру мақсатындағы сөйлемдер жасауы. Хабарлау мақсатындағы сөйлемдер жасауы. Сипаттау мақсатындағы сөйлемдер жасауы. Түсіндіру мақсатындағы сөйлемдер жасауы. Баяндау мақсатындағы сөйлемдер жасауы. Нұсқау, тапсырма беру мәніндегі сөйлемдерді қолдана білуі. Сұраулы сөйлемдер жасай алуы. Құрамалас сөйлем. Салалас құрмалас, сабақтас құрмалас. Мезгіл бағыныңқы, себеп-салдар бағыныңқы, шарт-мәнді құрмалас сөйлем. Мезгіл мәнді құрылымдарды меңгере алуы: күнтізбелік, сағаттық, сипаттамалық, тәуліктік, т.б. Күрделі сөйлем жүйесінде баяндау, түсіндіру мақсатындағы өз пікірін жан-жақты білдіретін сөйлем құрылымдарын пайдалана білуі; Қарсылығын жеткізуі: қарсы ой, түпкілікті қарсы пікір, жартылай қарама-қайшы пікірді дәлелдей алуы, т.б.; Себепті түсіндіре алуы; Шартты қоя білуі; Салыстыру мақсатындағы тілдегі модельдерді қолдана білуі; Кезектес мәндегі күрделі сөйлемдер жасай алуы. Субъект предикаттық қатынастың берілуі. Кәсіби термин мен ұғым анықтамасының берілуі: Квалификативтік сөйлем (анықтаманың берілуі). Заттың құрамы мен ұғымы сипаттамасының берілуі Кәсіби сөз бен предикаттың құралдарының берілуі мен амалдары. Объектілік қатынастың берілуі. Анықтауыштық қатынастың берілуі. Пысықтауыштық қатынастың берілуі. Кеңістік қатынастың берілуі. Мезгілдік қатынастың берілуі. Физикалық қалып күйдің берілуі. Мақсат мәнді құрылымның берілуі. Шарт мәнді құрылымның берілуі. Себеп-салдарлық қатынас. Анықтауыштық-пысықтауыштық қатынастың берілуі. Қарсылықты мәнді құрылымның берілуі. Салыстыру, салғастырма мәнді құрылымның берілуі.
Лексика	Фразеологиялық тіркестер. Қазақ тілінде қолданылатын көркемдік тәсілдер. 5000 лексикалық бірлік.

Көмекші сөздер
Септеуліктер	Мезгіл мағыналы (кейін, дейін, соң, сайын),	А1, А2
Себеп мағыналы (бола, арқасында);	В1, В2
Қарсылықты мағыналы (қарамастан);	В1, В2
Мақсат мағыналы (үшін);	А1, А2
Объект, ойлау мағыналы (туралы)	А1, А2
Бірге/бірге еместік мағыналы (бірге, қатар, қабат, арасында) (бірге оқу, бірге тұру, шахматистер арасында матч болды);	А2, В1
Анықтау мағыналы (Астана туралы фильм. Тізім алфавит бойынша жазылған);	А1, А2
Кеңістік мағыналы (алдында, артында, маңында, жағында, үйге қарай, солға таман, университетпен қатар)	А1, А2
Жалғаулықтар. Мағыналық қатынастары	Ыңғайластық қатынасты білдіретін жалғаулықтар (мен, да, де, та, те, және, әрі);	А1, А2
Қарсылықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар (бірақ, алайда, дегенмен, әйтпесе, әйткенмен, сонда да);	А2, В1
Талғаулық қатынасты білдіретін жалғаулықтар (әлде, біресе, бірде, не, немесе, я, яки, болмаса, кейде)	В1
Себеп-салдарлы қатынасты білдіретін жалғаулықтар (себебі, өйткені, сондықтан, сол себепті);	А2, В1
Шарттық қатынасты білдіретін жалғаулықтар (егер, егер де).	А2, В1
Демеуліктер. Негізгі сөзге (сөйлемге) үстейтін мағыналарына қарай.	Сұраулық демеуліктер (ма, ме ба, бе, па, пе, ше);	А1, А2
Күшейткіш демеуліктер (-ақ, -ай, -ау, әсіресе, да, де, та, те);	В1
Шектік (тежеу) демеуліктері (ғана, тек, кейде, -ақ);	В2
Болжалдық демеуліктер (-мыс, -міс және кейде ау);	В2, С1
Болымсыздық немесе қарсы мәнді, салыстыру мәнді демеуліктері (түгіл, тұрсын, тұрмақ).	В2, С1
Нақтылау мәнді демеуліктер (қой, ғой, -ды, -ді, -ты, -ті) деп бөлінеді.	В2, С1
Одағайлар
	Көңіл күй одағайлары	А2, В1
Жекіру одағайлары	А2, В1
Шақыру одағайлары	А2, В1

Синтаксис
Жай сөйлемдер. Айтылу мақсатына қарай сөйлем түрлері	Хабарлы сөйлем	А1, А2, В1, В2, С1
Сұраулы сөйлем	А1, А2, В1, В2, С1
Бұйрықты сөйлем	А1, А2, В1, В2, С1
Жай сөйлемнің негізгі құрылымдық модельдері. Етістіктің жіктелетін түрімен болған сөйлемдер.	Мысалдар: Дәурен демалып жатыр. Дастан қазақ тілін оқи бастады. Виктор қазақ тілін оқығысы келеді. Көріп тұрмын. Кеткім келеді. Сурет салу ұнайды.	А1, А2, В1, В2, С1
Жіктелмейтін сөйлемдер	Астана – бас қала. Тапсырма орындалды. Оқу – міндет. Дастан университетте. Театр алыс емес. Оқу – қиын. Темекі тартуға болмайды. Жұмыс істеу керек. Спорт – жақсы. Билет керек емес. Уақыт жоқ. Уақыт аз. Жүретін уақыт болды.	А1, А2, В1, В2, С1
Бір компонентті сөйлемдер	Тыныштық. Таң. Көктем. Суық. Ыстық. Қапырық. Жабық. Ашық.	А2, В1, В2, С1
Сөйлемнің предикаты туралы түсінік
Предикаттың берілуі	Біз қазақ тілін оқимыз. Шығарма жазыңыздар. Біздің міндетіміз – жақсы оқу. Студенттер қазақ тілін оқи бастады. Менің Алматыға барғым келеді. Ерсайын жауап беруге дайын. Менің үйге кетуім керек. Біз студентпіз. Біз студент боламыз (болғанбыз). Дастан студент болды. Әкем инженер болып жұмыс істейді. Астана – қазақстанның астанасы. Мына кинотеатр « Байқоңыр» деп аталады. Ауа райы жақсы. Қазақстандық фильм қызығырақ. Тапсырма орындалды. Мына үй біздікі. Біздің аудиториямыз – бесінші. Әпкем тұрмыста. Мұнда көңілді.	А1, А2, В1
Предикаттың күрделенген түрі	Дастан ағылшын тілін оқуды бастағысы келеді. Ол спортпен айналысуды бастау керек. Дәурен ақылды екен.	В2, С1
« … деп», « … екен» құрылымдары	Осылай дұрыс деп санаймын.	В1, В2, С1
Тілдік байланыс құралдары және сөйлемдегі рөлі	Сөзді бастауға қатысты тілдік құралдар: (Меніңше, менің ойымша, біздіңше, біріншіден, екіншіден; …,ойымызды жалғастыратын болсақ, … сөз басында айтқанымдай, жоғарыда айтып өткеніміздей, жоғарыда айтылғандар негізінде, сондай – ақ, дегенмен, әйтсе де, алайда)   Ойын, пікірін одан әрі жалғастыру үшін пайдаланылатын тілдік құралдар (сондай – ақ, …дегенмен, ал, әйтсе де алайда, шынын айтқанда, ақиқатын айтқанда, турасын айтқанда, ақиқатқа жүгінсек, анығын айтқанда, турасына көшсек,… қысқартып айтқанда, … қысқасын айтқанда, … қысқартатын болсақ, …қысқаша айтқанда, бұл ретте ( при этом), осының салдарынан в следстви), осының нәтижесінде(в результате ), талдай келе, талдайтын болсақ, … жалпы айтқанда, дейтұрғанмен( однако), …алайда ( все таки), … сонымен қатар, сонымен, …оның үстіне( к тому же)   Афоризмдерді, нақылдарды пайдаланып айту үшін қажетті тілдік құралдар: (Елбасы айтқандай, …. Абай айтқандай,… Әкемнің айтуынша, …. Әкем үнемі айтып отыратын, … Әкем айтқандай, … Даналардың сөзіне құлақ түрсек, …. Халық айтпақшы,… Бабаларымыз айтпақшы,…)   Ойын, пікірін салыстыру үшін пайдаланатын байланыстырушы тілдік құралдар (салыстыратын болсақ, … салыстыра қарағанда, … бұрынғыға қарағанда, … өткен жылға қарағанда, … өткен жылмен салыстырғанда… соңғы нәтиже бойынша… алдыңғы нәтиже бойынша… жылдық қорытынды бойынша… Тоқсандық нәтиже бойынша…)   Ойын, пікірін қорытындылау үшін пайдаланатын  байланыстырушы тілдік құралдар (қорытындылай келе, … қортындыласақ, … түйіндей келе, … түйіндесек, … түйіндейтін болсақ, … тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні,… сонымен, тоқ етерін айтқанда, …)	А1, А2, В1, В2, С1
Этикеттік қыстырмалар	кешіріңіз, ғафу етіңіз, т.б.	А2, В1
Жай сөйлемдегі логикалық мағыналық қатынастың берілуі	Объектілік қатынастың берілуі 1) Тура объектінің берілуі 2) Жанама объектінің берілуі	А1, А2, В1, В2, С1
3) Іс-әрекеттің адресат объектіге бағытталғанының берілуі
4) Сан есімді объектінің берілуі
5) Объектілік қатынастың көмектес септігі арқылы берілуі
6) Тілек, қалау, талап мағыналы сөздер объектілік қатынаста берілуі
7) Объектілік қатынастағы біреудің сөзі мен ойының берілуі (төлеу сөз)	В1, В2
Анықтауыштық қатынастың берілуі	1) Заттың мөлшерлік және сапалық сипаты	А1, А2
2) Заттың сын-сипатын түсі бойынша сипаттау	А2, В1
3) Заттың сын-сипатын өлшемі бойынша сипаттау	А2, В1
4) Заттың сын-сипатын оның сыртқы түрі, формасына  қарай сипаттау	А2, В1
5) Заттың неге арналғандығы бойынша сын-сипатының берілуі	А2, В1
6) Заттың сын-сипатын әлдебір белгісінің бар-жоғына қарай сипаттау	А2, В1, В2
7) Заттың немесе адамның сапа, қасиеттерінің бар екендігінің сын-сипаты	А2, В1, В2
8) Адам мінезін, қабілетін, мінез-құлқының өзгешелігін сипаттау;	А1, А2, В1, В2, С1
9) Заттың меншіктілікке қатысы бойынша сын-сипаты	А1, А2
10) Заттың мазмұны бойынша сын-сипаты	А2, В1, В2, С1
11) Анықтауыштық қатынастың есімше (болымды, болымсыз, болжалды) арқылы берілуі	А2, В1, В2, С1
12) Бір заттың, құбылыстың басқамен әртүрлі байланысын көрсететін белгісі бойынша сипаты	А1, А2, В1, В2, С1
Кеңістіктік қатынастың берілуі	Дастан шығарманы үйінде жазды. Театр осында (сонда, оң жақта). Менің үйімнің қасында саябақ бар. Ержанның үйі университеттен алыс емес. Парк үйлердің арасында. Дүкен стадион мен мектептің арасында.	А1, А2, В1, В2, С1
Кеңістіктің қозғалыс трассасы ретінде берілуі	Машина үйдің қасынан өтті. Біз театрдың тұсынан өттік. Проспектімен біз жаяу жүрдік. Біз орман арқылы жүрдік.	А2, В1, В2, С1
Қозғалыс бағытының кеңістікте берілуі	Туристер алға жүрді. Дастан досына кетті. Машина үйге жетті. Студенттер Көкшетауға экскурсияға барады.	А2, В1, В2, С1
Қозғалыстың шығу нүктесінің берілуі	Ол осы жерден ешқайда кеткісі келмейді. Ардақ Америкадан келді. Студенттер факультеттен кетіп қалды. Дастан дәрігерден сағат үште келді. Машина үйден алысырақ кетті.	В2, С1
Мезгілдік қатынастың берілуі	1) Датаның берілуі 2) Сағаттық уақыттың берілуі 3) Болжалды сағаттық уақыттың берілуі 4) Іс-әрекет кезеңі уақытының көрсетілуі 5) Қайталанған іс-әрекет мезгілінің берілуі	А1, А2, В1, В2, С1
Әрекеттің реттілік мезгілінің берілуі	Дәурен университетті екі жылдан кейін бітіреді. Студенттер Көкшетауға бір аптадан кейін барады. Сабақтан кейін Дархан кітапханаға барды. Дастан сабақ басталғаннан кейін он минуттан соң келді. Хат жазып болған соң, Жанар поштаға кетті.	А1, А2, В1, В2, С1
Іс-әрекет алдындағы мезгілдің берілуі	А2, В1, В2, С1
Іс-әрекет мезгілінің жай сөйлемде берілуі	А1
Іс-әрекеттің ұзақтығының, созылыңқылығының берілуі	А1, А2, В1, В2, С1
Іс-әрекеттің басталу сәті мен аяқталуының берілуі	А1, А2,
Әлде-бір іс-әрекеттің басталатынының, бірнеше уақыт өтіп кеткенінің берілуі	А2, В1
Іс-әрекеттің нәтижесіне жету үшін қажетті мерзім, уақыттың берілуі	А2, В1, В2, С1
Іс-әрекет нәтижесі сақталатын мезгілдің берілуі	А2, В1, В2, С1
Жоспарланған әрекет мезгілінің берілуі	А1, А2, В1, В2, С1
Оқиғадан бұрынғы, алдында болған мезгілдің берілуі	В1, В2, С1
Оқиғалар, іс-қимылдар аралығындағы мезгілдің берілуі	В2, С1
Қайталанатын іс-әрекет мезгілінің берілуі	А2, В1, В2, С1
Іс-әрекеттің бір мезгілділігінің берілуі	А2, В1, В2, С1
Жуық мөлшерлі мезгілдің берілуі	А2, В1, В2, С1
Фразеологимдердегі мезгілдік мағынаның берілуі	В1, В2, С1
Себеп-салдарлық қатынастың берілуі	А2, В1, В2, С1
Мақсаттық құрылымның берілуі	А2, В1, В2, С1
Шарт мәнді құрылымның берілуі	А2, В1, В2, С1
Болымсыздық құрылымның берілуі	Есімдікпен берілуі (ешкім жоқ, ешқайсысы келмеді)	А2, В1, В2
Күшейтпелі мағынада берілуі (бір де біреуі, бір рет те, түк жоқ т.б)	А2, В1, В2, С1
Белгісіздіктің берілуі	Біреу, бірдеңе, әлдекім, әлдене, әлдеқашан, әлдеқайда, әлдебіреу	А2, В1, В2
Салыстыру	Қарағанда, салыстырғанда, менен гөрі, дәл сондай, кешегідей, өзің көргендегідей	А2, В1, В2
Құрмалас сөйлемдер		А2, В1, В2, С1
Өзгенің сөзі Өзгенің сөзін беру амалдары: Төл сөз, төлеу сөз. Төл сөздің төлеу сөзге айналуы.		В1, В2

Мәтін типтері
Сипаттау мәтіні	А1, А2, В1, В2, С1
Баяндау мәтіні
Пікірлесу мәтіні
Хабарлама мәтіні
Аралас мәтін түрі
Факт, оқиға, құбылыс, зат туралы мәтіндер. Процестер туралы (табиғаттағы, тарихи, жаратылыстанудағы, экономикадағы, қоғамдағы, әлеуметтік техникадағы, т.б.) мәтіндер. Қасиеті, сапасы, белгісі туралы мәтіндер. Байланыстары, қатысы туралы мәтіндер. Адамның кәсіби, ғылыми-практикалық, өндірістік әрекеттері, олардың нәтижесі  туралы мәтіндер. Адамның танымдық әрекеттері туралы мәтіндер. Медико-биологиялық мәтіндер т.б.	С1

Құрастырушылар тізімі:

№	Т.А.Ә.	Жұмыс орны, лауазымы
1	Күзекова Зейнехан Сейітханқызы	«Назарбаев университеті» қазақ тілі, әдебиеті, мәдениеті кафедрасы, ф.ғ.д., профессор
2	Сәлемов Серік Жақсылықұлы	Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі, Тіл комитетінің Нормативтік-лингвистикалық жұмыстар басқармасының бастығы
3	Тәуел Гүлбадан Тәуелқызы	Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі, Тіл комитетінің Нормативтік-лингвистикалық жұмыстар басқарма сарапшысы
4	Шотанова Алмагүл Шарапиқызы	Ш. Шаяхметов атындағы Тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығы, ғылыми-әдістемелік бөлімінің бастығы
5	Тұрлыбекова Жұмагүл Арапбайқызы	Астана қаласы Тілдерді дамыту басқармасы, «Руханият» орталығы,  орталық директоры
6	Аюбай Кәкімбек Қалиұлы	Алматы қаласы әкімдігінің «Тіл» оқу-әдістемелік орталығы, оқытушы
7	Қарсабаева Әсемгүл Қалымтайқызы	Ақмола облысының Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, әдіскер
8	Қыдырбаева Динара Еркімбекқызы	Алматы облысы, Қаратал аудандық Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, әдіскер-оқытушы
9	Тайпақова Алмагүл Руқызы	Ақтөбе қаласы Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, директордың орынбасары
10	Сансызбаев Қайырбек Тарихұлы	Атырау облысы әкімі аппаратының Мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау, біліктілігін арттыру және тілдерді оқыту өңірлік орталығы, ғылыми жұмыстары жөніндегі әдіскер
11	Аманова Гүлхан Сабырханқызы	Жамбыл облысының Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, әдіскер
12	Жақанова Жұпар Рысқұлқызы	Қарағанды облыстық Тілдерді оқыту орталығы, аға әдіскер
13	Талапова Гүлнар Маратқызы	Қостанай облысы әкімдігі Тілдерді дамыту басқармасының «Тілдерді оқытудың облыстық орталығы» КМҚК, әдіскер
14	Есбосынова Лиза Қожаққызы	Қызылорда облысы Тілдерді оқытудың өңірлік орталығы, оқытушы
15	Ниязмағанбетова Замзагүл Төленқызы	Маңғыстау облысы Тілдерді оқыту, мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру өңірлік орталығы, оқытушысы
16	Мамбетова Ақбота Әбусағитқызы	Павлодар облыстық Тілдерді дамытудың «Ана тілі» оқу-әдістемелік орталығы, оқытушы
17	Сұңғатова Айжан Нәсиқызы	Солтүстік Қазақстан облысының Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, әдіскер
18	Жұмаева Айгүл Әбдімәлікқызы	Шымкент қалалық Қазақ тілін оқыту, салт-дәстүрді және өнерді насихаттау орталығы, оқытушы
19	Акласова Сәния Исаханқызы	Шығыс Қазақстан облысының Мемлекеттік тілді оқыту орталығы, аға әдіскер
20	Әбдіхалықов Айдос Тұрсынбайұлы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасының жетекшісі
21	Садуақасова Мира Ғазизқызы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасы, «Тестілеуді ұйымдастыру» ғылыми-әдістемелік зертханасының меңгерушісі
22	Бейсембаева Жанар Сардарбекқызы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасы, «Тест тапсырмаларын қалыптастыру» ғылыми-әдістемелік зертханасының меңгерушісі
23	Садықова Ұлжан Расылханқызы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасы, «Тестілеуді ұйымдастыру» ғылыми-әдістемелік зертханасының жетекші сарапшысы
24	Макенова Толқын Есімқызы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасы, «Тестілеуді ұйымдастыру» ғылыми-әдістемелік зертханасының жетекші сарапшысы
25	Әндірова Индира Бекболатқызы	ҰТО, Мемлекеттік тілді дамыту басқармасы, «Тест тапсырмаларын қалыптастыру» ғылыми-әдістемелік зертханасының аға сарапшысы

Пайдалынылған әдебиеттер

Ұсынылатын әдебиеттер